Οι νέοι του σήμερα, ως το μεγαλύτερο περιουσιακό στοιχείο του Κράτους, πρέπει να έχουν το θάρρος να ηγηθούν και να συμμετάσχουν στη διαμόρφωση του μέλλοντος που θέλουν. Νέοι που θέλουν να δουν μια βιώσιμη πράσινη μετάβαση και να εμπλακούν ενεργά στις διαδικασίες υλοποίησης της. Νέοι που απαιτούν να σεβαστούμε τα όρια του πλανήτη και να μειώσουμε τον αρνητικό αντίκτυπο των δραστηριοτήτων μας στο περιβάλλον.
Ως αποτέλεσμα των παραπάνω δεσμεύσεων, κάθε νέος και οργάνωση νεολαίας πριν την υλοποίηση οποιασδήποτε δράσης σε τοπικό, Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο, θα πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη, το σχεδιασμό δράσεων που να είναι φιλικές προς το περιβάλλον και να ενσωματώνουν πράσινες πρακτικές σε όλες τους τις πτυχές». Αυτό φαντάζει υπέροχο, αλλά πώς η θεωρία θα γίνει πράξη;
11 συμβουλές για να σχεδιάσετε μία βιώσιμη δραστηριότητα νεολαίας:
Πιο κάτω ακολουθούν μερικές συμβουλές για το πώς οι δραστηριότητες για τους νέους μπορούν να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν με πιο πράσινο και βιώσιμο τρόπο. Οι συμβουλές προέρχονται από την 15ετή+ εμπειρία μου στην οργάνωση δραστηριοτήτων για τη νεολαία, τόσο σε τοπικό, Εθνικό, όσο και Ευρωπαϊκό επίπεδο. Παράλληλα πληροφοριακό υλικό χρησιμοποιήθηκε από τον οδηγό του Eurodesk και Eryica με τίτλο ‘Greening Youth Information Services’.
- Ταξιδέψτε πράσινα
Το πιο πράσινο ταξίδι είναι να μην ταξιδέψετε. Στην πραγματικότητα, μην ταξιδέψετε καθόλου, εάν για μία συγκεκριμένη συνάντηση ή δραστηριότητα, υπάρχει η επιλογή που δεν θα διακυβεύσει σημαντικά την ποιότητα του αποτελέσματος.
Ο επόμενος πιο πράσινος τρόπος για να ταξιδέψετε είναι μέσω της ξηράς. Αποφύγετε λοιπόν την χρήση Αεροπλάνου σε διακρατικά προγράμματα, αν είναι δυνατόν. Στον οδηγό πληροφοριών των δράσεων που υλοποιείτε, να παρέχεται στους συμμετέχοντες εναλλακτικές λύσεις για το πώς να φτάσουν στον χώρο με λεωφορείο, τρένο ή/και πλοίο. Σε περιπτώσεις τοπικών, περιφερειακών και εθνικών δράσεων οι συμμετέχοντες μπορούν να κάνουν κοινή χρήση αυτοκινήτου (Car Sharing). Σε περίπτωση Ευρωπαϊκών δράσεων εάν οι συμμετέχοντες ταξιδεύουν με αεροπλάνο, θα πρέπει να γίνεται αντιστάθμιση των σχετικών εκπομπών μέσω του Atmosfair. Ενθαρρύνετε τα πράσινα ταξίδια προσφέροντας ένα ενδεικτικό βραβείο στον πιο βιώσιμο ταξιδιώτη. Ενδεικτικά αναφέρω ότι σε Ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανταλλαγής νέων, συμμετέχοντες από την Λιθουανία μετέβησαν στη βόρεια Ισπανία με ποδήλατο!
Με το νέο πρόγραμμα Erasmus+ αυτό έγινε πιο εύκολο, καθώς πλέον ενθαρρύνονται τα πράσινα ταξίδια και διατίθεται επιπλέον χρηματοδότηση για βιώσιμες ταξιδιωτικές επιλογές. Στο παρελθόν, αυτή η επιπλέον οικονομική επιβάρυνση έπρεπε να βαραίνει, είτε τον συμμετέχοντα, είτε τον οργανισμό. Μερικοί οργανισμοί συνήθιζαν να αποζημιώνουν το πλήρες κόστος ταξιδιού σε εκείνους τους συμμετέχοντες που ταξίδευαν βιώσιμα, ακόμα κι αν μερικές φορές υπερέβαιναν τον προϋπολογισμό που είχε διατεθεί για το ταξίδι τους από το πρόγραμμα.
Κατά την διάρκεια της δράσης σας, εάν χρειαστεί η μετάβαση σε διαφορετικά σημεία, τα οποία είναι σε κοντινή απόσταση, αντί για την χρήση αυτοκινήτου ή λεωφορείου, μπορείτε να μεταβείτε στο χώρο με τα πόδια.
Δεν έχω απαριθμήσει την «πράσινη συμβουλή ταξιδιού» ως νούμερο ένα κατά σύμπτωση. Σε ένα πρόγραμμα κινητικότητας, η μεταφορά και ιδίως τα αεροπορικά ταξίδια συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στη ρύπανση του περιβάλλοντος μέσω της κλιματικής αλλαγής. Έτσι, αν θέλετε να σχεδιάσετε ένα βιώσιμο πρόγραμμα το οποίο να συσχετίζετε με την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, ξέρετε ποια πρέπει να είναι η πρώτη σας σκέψη. Το δεύτερο είναι το φαγητό που θα φάμε.
- Επιλέξτε περιβαλλοντικά υπεύθυνους παρόχους τροφίμων
Σε εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν γεύματα θα πρέπει να παρέχονται τοπικά, εποχιακά, βιολογικά και κυρίως χορτοφαγικά τρόφιμα. Λέω «κυρίως» για χορτοφάγους, γιατί σε ορισμένες συγκεκριμένες περιπτώσεις θα μπορούσε να θεωρηθεί αποδεκτό να υπάρχει περιστασιακή επιλογή κρέατος, υπό την προϋπόθεση ότι το κρέας προέρχεται από τοπικά ζώα ελεύθερης βοσκής που συμμετέχουν σε συστήματα αναγεννητικής γεωργίας. Εάν περιλαμβάνεται αυτό το είδος κρέατος, είναι σημαντικό να εξηγήσετε τους λόγους. Αυτό συχνά πυροδοτεί πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις μεταξύ των συμμετεχόντων και τους βοηθά να αναπτύξουν κριτική σκέψη (βλ. σημείο 6).
Στο παρελθόν αυτός ο τύπος φαγητού ήταν πολύ ακριβή επιλογή και δύσκολα θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στον προϋπολογισμό δράσεων νεολαίας. Στις μέρες μας, υπάρχουν όλο και περισσότεροι πάροχοι που προσφέρουν φιλικές προς το περιβάλλον επιλογές, γεγονός που έχει μειώσει σημαντικά τις τιμές. Αυτό φυσικά διαφέρει από χώρα σε χώρα.
- Ελαχιστοποιήστε τα αναλώσιμα και την εμπορευματοποίηση και επιλέξτε φιλικές προς το περιβάλλον επιλογές.
Φτάνεις σε ένα σεμινάριο εκπαίδευσης και σε περιμένει ένα σημειωματάριο και στυλό στην καρέκλα σου, ή μία τσάντα, ή ένα μπουκάλι νερού (πλαστικό ή μεταλλικό), ή μία μπλούζα. Όλα αυτά τα όμορφα προϊόντα φέρουν το όνομα και το λογότυπο του έργου και ούτω καθεξής… Αλλά πιθανότατα έχετε ήδη δεκάδες μπλουζάκια στο σπίτι, πολλά μπουκάλια, δεκάδες τσάντες και σημειωματάρια και εκατοντάδες στυλό. Αυτό είναι που ονομάζω αχρείαστα προϊόντα ή/και απόβλητα.
Εάν οργανώνετε μία δραστηριότητα για νέους, ζητήστε από τους συμμετέχοντες να φέρουν το δικό τους σημειωματάριο και στυλό. Αυτό είναι ακόμη πιο βολικό, καθώς όλα τα σημειωματάρια θα είναι διαφορετικά και έτσι κανείς δεν θα μπερδέψει το δικό του με κάποιο άλλο. Επίσης, ορισμένοι συμμετέχοντες μπορεί να προτιμούν να κρατούν σημειώσεις στους φορητούς υπολογιστές, τα τηλέφωνα ή τα tablet τους. Εάν πραγματικά θεωρείτε χρήσιμο για την προβολή της δράσης όλοι οι συμμετέχοντες να φορούν μπλουζάκια με το λογότυπο της δράσης, τότε ζητήστε τους να φέρουν το δικό τους ανοιχτόχρωμη μπλούζα και στείλτε τα όλα για εκτύπωση την πρώτη μέρα της δράσης. Εναλλακτικά, μπορείτε να αγοράσετε ένα απλό σετ εκτύπωσης μπλουζών και να ζητήσετε από τους συμμετέχοντες να το εκτυπώσουν οι ίδιοι, ως μέρος του προγράμματος δραστηριοτήτων σας.
Όσον αφορά τα αναλώσιμα (χαρτί, μαρκαδόροι, post-its κ.λπ.), επιλέξτε αυτά με οικολογικό σήμα και χρησιμοποιήστε τα με επίγνωση και με προσοχή (τοποθετήστε τα καπάκια στους μαρκαδόρους μετά τη χρήση, χρησιμοποιήστε και τις δύο πλευρές του χαρτιού…). Όταν εκτυπώνετε φυλλάδια, εκτυπώστε ασπρόμαυρα, διπλής όψης, σε χαρτί με οικολογική σήμανση και χρησιμοποιώντας Eco-font, η οποία είναι δωρεάν διαθέσιμη στο διαδίκτυο και εξοικονομεί μελάνι από τον εκτυπωτή σας. Πολύ σημαντικό είναι να ενημερώσετε τους συμμετέχοντες για τις ενέργειες που προβήκατε και να τους παρακινήσετε να τις ακολουθήσουν και αυτοί σε μελλοντικές τους δράσεις! Όλα είναι μέρος της εκπαιδευτικής εμπειρίας.
- Εκπαιδευτείτε σε περιβαλλοντικά θέματα
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό εάν είστε εκπαιδευτής/συντονιστής δράσεων νεολαίας. Μπορείτε να επιλέξετε να ακολουθήσετε ένα επίσημο Πτυχίο ή Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης για το συγκεκριμένο θέμα, όπως αυτό στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης (δωρεάν για τους κατοίκους της ΕΕ) ή ένα δωρεάν MOOC όπως αυτό από το Πανεπιστήμιο Wageningen.
Υπάρχει επίσης η ευκαιρία εκπαίδευσης για eco-trainers. Ο οδηγός Eco-trainer είναι αποτέλεσμα προηγούμενων εκπαιδεύσεων που υλοποιήθηκαν, ο οποίος μπορεί να σας φανεί χρήσιμος. Λόγω της αυξανόμενης ζήτησης, ανάλογες εκπαιδεύσεις διοργανώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
- Συμπεριλάβετε την περιβαλλοντική εκπαίδευση σε όλο το πρόγραμμα δραστηριοτήτων της δράσης σας.
Καθώς το περιβάλλον είναι ένα εγκάρσιο ζήτημα (επηρεάζει πολλούς τομείς), μπορείτε να συμπεριλάβετε στοιχεία περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε κάθε θεματική που εστιάζεται η δράση σας. Ας δούμε πώς!
Για παράδειγμα, εάν το έργο σας αφορά τη μετανάστευση, μπορείτε να αναφερθείτε για το πώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζεται έμμεσα από την μετανάστευση. Ή εάν το έργο σας αφορά την οικοδόμηση ειρήνης, μπορείτε να επισημάνετε ότι η προέλευση πολλών πολέμων προέρχεται από συγκρούσεις που σχετίζονται με τη διαχείριση των φυσικών πόρων (Michael L. Ross, Cambridge University Press, 2004). Αυτή θα ήταν επίσης μια καλή στιγμή να αναφέρουμε ότι όλα τα δεδομένα συνδέονται έμμεσα και να επισημάνουμε την προσοχή στη σημασία της καλλιέργειας της συστημικής σκέψης.
- Ενθαρρύνετε την καλλιέργεια κριτικής και συστημικής σκέψης
Η κριτική σκέψη είναι μια πολύ σημαντική δεξιότητα που μας βοηθά να λαμβάνουμε καλά ενημερωμένες αποφάσεις, μας προστατεύει από το να λαμβάνουμε υπόψη ψεύτικες ειδήσεις και μας βοηθά να ανιχνεύσουμε το greenwashing (τεχνική εξαπάτησης του καταναλωτή μέσω παραπλανητικών πληροφοριών σχετικά με το πώς τα προϊόντα μιας εταιρείας είναι πιο φιλικά στο περιβάλλον, υγιεινά ή βιώσιμα). Είναι σημαντικό να συμπεριλάβετε δραστηριότητες που να ενθαρρύνουν και εκπαιδεύουν αυτού του είδους τη σκέψη. Μπορείτε να βρείτε μερικές ιδέες εδώ.
Η συστημική σκέψη δίνει τη δυνατότητα σε κάθε άτομο να αξιολογήσει κάθε γεγονός ολιστικά, να παρατηρήσει και να εφαρμόσει όλες τις διασυνδέσεις και τις αλληλεξαρτήσεις των ενεργειών και των φαινομένων του πραγματικού κόσμου. Αυτή είναι μια θεμελιώδης πτυχή που πρέπει να γνωρίζουμε όταν εξετάζουμε τον αντίκτυπό μας στα συστήματα της Γης. Η συστημική σκέψη είναι πολύ περίπλοκη, αλλά μπορεί να μεταφερθεί σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα πολύ απλά. Μπορείτε να βρείτε μερικές ιδέες εδώ.
- Επιλέξτε έναν φιλικό προς το περιβάλλον χώρο
Μπορεί να είναι δύσκολο ή ακόμα και αδύνατο να βρεθεί ένας χώρος με μηδενικό αντίκτυπο, αλλά υπάρχουν χώροι που να καλύπτουν μεγάλο μέρος των απαιτήσεων σας. Εάν είναι εφικτό επιλέξτε έναν χώρο που ταξινομεί και να ανακυκλώνει τα απόβλητα του, χρησιμοποιεί ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα καθαρισμού και λειτουργεί με στόχο την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεών στο περιβάλλον γενικά.
Εάν όλοι οι διαθέσιμοι χώροι δεν λειτουργούν με τον επιθυμητό βιώσιμο τρόπο ή απλά δεν ενδιαφέρονται για τον αντίκτυπό τους στο περιβάλλον, μπορείτε να τους επεξηγήσετε ότι θα θέλατε να δείτε μια πιο πράσινη προσέγγιση από πλευράς τους. Όσο περισσότερο το επιζητείται, τόσο πιο πιθανό θα είναι να διαμορφώσουν την λειτουργία τους σε επίπεδο που να εφαρμόζουν τουλάχιστον κάποια περιβαλλοντικά μέτρα, έστω και μόνο για να ευχαριστήσουν τους πελάτες τους.
- Ενθαρρύνετε τους συμμετέχοντες να συμπεριφέρονται με φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο
Εξοικονόμηση νερού, σβήσιμο των φώτων, ηλεκτρικής θέρμανσης, κλιματιστικό όταν δεν χρειάζεται, χρήση αναλώσιμων με προσοχή, ανακύκλωση… Αυτό θα μειώσει τον αρνητικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο της δραστηριότητας και μπορεί να δημιουργήσει πράσινες συνήθειες στους συμμετέχοντες, τις οποίες δεν εφάρμοζαν στην καθημερινότητα τους πριν την συμμετοχή τους στη δραστηριότητα.
- Χρησιμοποιήστε τους εξωτερικούς χώρους
Η διεξαγωγή των συνεδριών ή των δραστηριοτήτων σε εξωτερικούς χώρους, εάν ο καιρός το επιτρέπει, είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να εξοικονομήσετε ηλεκτρική ενέργεια, να συνδεθείτε με το περιβάλλον (αν είναι φυσικός χώρος ακόμα καλύτερα, καθώς η σύνδεση με τη φύση θα γίνει φυσικά) και να σκεφτείτε καλύτερα, καθώς περισσότερο οξυγόνο ρέει στον εγκέφαλό μας.
- Μεγιστοποιήστε τον αντίκτυπο του έργου σας
Ταξιδεύουμε, καταναλώνουμε πόρους, χρησιμοποιούμε εθνική/ευρωπαϊκή χρηματοδότηση… θα πρέπει να φροντίσουμε να συμπληρώσουμε το μέγιστο αριθμό νέων που μπορούν να επωφεληθούν από τη δράση μας. Αυτό συμβάλλει στην αποτελεσματική διαχείριση των πόρων μας, η οποία αποτελεί ένα από τα κλειδιά στην επίτευξη βιώσιμων δράσεων.
- Δώστε το σωστό παράδειγμα
Κανείς δεν θα λάβει υπόψη το μήνυμά σας εάν ενεργείτε αντίθετα με αυτό που λέτε. Στον τομέα της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, η συνοχή είναι το κλειδί. Εάν θέλετε να ηγηθείτε δράσεων περιβαλλοντικά βιώσιμων, είναι σημαντικό να γίνετε όσο το δυνατόν πιο φιλικοί προς το περιβάλλον και να αποτελέσετε παράδειγμα προς μίμηση. Οι ενέργειές σας θα μεταφέρουν το ορθό μήνυμα στους συμμετέχοντες και οι προσδοκίες σας θα γίνονται σεβαστές και θα ακολουθούνται σε μεγαλύτερο βαθμό.
Συμπέρασμα
Υπάρχει συνεχής αυξανόμενη προσέγγιση για πιο πράσινες πρακτικές στο σχεδιασμό και υλοποίηση βιώσιμων δράσεων στο πλαίσιο εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων για τη νεολαία. Η υλοποίηση δράσεων που να σέβονται σε μεγαλύτερο βαθμό το περιβάλλον δεν είναι και τόσο δύσκολο, αν φυσικά το επιθυμείτε και έχετε τις γνώσεις και εμπειρίες για το πώς να τις σχεδιάσετε με ορθή προσέγγιση. Τώρα, αξιοποιώντας τις παραπάνω συμβουλές έχετε μερικές ιδέες για το πώς να το κάνετε. Ας το κάνουμε πράξη και ας ανταποκριθούμε στις προσδοκίες των νέων.
Νικόλας Χριστοφή, Λειτουργός Πληροφόρησης Νέων
Πηγή πληροφοριών:
Για περισσότερες ιδέες σχετικά με το πώς μπορείτε να υλοποιήσετε βιώσιμες δράσεις, μπορείτε επίσης να ερευνήσετε:
Ο οδηγός ‘Greening Youth Information Services’, που αναπτύχθηκε από την ERYICA και το Eurodesk. Παρέχει συγκεκριμένες συμβουλές και παραδείγματα καλών πρακτικών όσον αφορά το σχεδιασμό και την υλοποίηση πιο πράσινων υπηρεσιών πληροφόρησης για τη νεολαία. Πολλές από αυτές τις συμβουλές μπορούν επίσης να εφαρμοστούν σε άλλα πλαίσια που σχετίζονται με την εργασία για νέους. https://eurodesk.eu/green-publication
Διατίθεται στην Αγγλική γλώσσα
Το ‘Green Tool Box’, ένας «περιεκτικός οδηγός για την περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική βιωσιμότητα στον χώρο εργασίας και την καθημερινή σας ζωή» που αναπτύχθηκε από το International Young Nature friends. https://www.iynf.org/publications/the-green-toolbox/
Διατίθεται στην Αγγλική γλώσσα
Λειτουργός Νεολαίας Esther Vallado
